Olkusz: miasto nad Babą

Tego szukamy w Olkuszu

Przekonaj się, co kryje się pod najczęściej wyszukiwanymi frazami internautów, takimi jak: Olkusz, praca Olkusz, pogoda Olkusz, busy Olkusz Kraków, Olkusz nasze miasto, n park Olkusz, bida Olkusz.

Jeśli jesteś osobą, która chce dowiedzieć się czegoś więcej o Olkuszu, tutaj możesz przeczytać kilka słów o jego historii.

---

Według najnowszych badań archeologicznych, wydobycie ołowiu na danym obszarze rozpoczęło się już w VIII w. p.n.e. i było inicjowane przez plemiona celtyckie, które specjalizowały się w przetwarzaniu srebra. Pochodzenie nazwy miasta nie jest w pełni zrozumiane, a w dawnych dokumentach występują różne formy, takie jak Lcuhs, Hilcus, Ilcus, Ilkusz, a ostatecznie Olkusz. Pierwsze wzmianki o Olkuszu można znaleźć w XI-wiecznym komentarzu do Biblii autorstwa Rasziego. W 1257 r. książę Bolesław Wstydliwy przeniósł klasztor klarysek z Zawichostu do Skały i zobowiązał się do corocznej wypłaty dwóch grzywien złota z dochodów z olkuskiego ołowiu na utrzymanie klasztoru. Mimo braku przetrwałych dokumentów potwierdzających nadanie Olkuszowi praw miejskich prawdopodobnie to Bolesław Wstydliwy był ich nadawcą. Pierwsze oficjalne potwierdzenie tych praw datuje się na rok 1299, co uznaje się za oficjalny początek istnienia Olkusza.

Olkusz od samego początku stanowił miasto górnicze, a swój rozwój zawdzięczał wydobyciu rud ołowiu na tym obszarze, które rozpoczęło się już pod koniec XIII w. Handel tym surowcem był bardzo dochodowy, szczególnie dla mieszczan krakowskich, którzy wymieniali go na srebro na Węgrzech.

Początkowo Olkusz znajdował się około 2,5 km na zachód od obecnej lokalizacji, ale z biegiem czasu osadę przeniesiono na bardziej dogodny teren. Nowa lokalizacja przyczyniła się do dynamicznego rozwoju miasta, ze względu na korzystne położenie przy szlaku handlowym z Krakowa do Wrocławia. Mimo to głównym źródłem dochodów pozostawała eksploatacja i handel rudami ołowiu. W XV w. w okresie największej świetności Olkusz był domem dla 300 kopalń ołowiu, wokół których rozwijały się huty przetwarzające rudy srebra. Dostępność srebra doprowadziła do otwarcia mennicy królewskiej w 1579 r.

Do XVII w. Olkusz był jednym z największych miast województwa krakowskiego. Niestety, rabunkowe praktyki górnicze, klęski żywiołowe, takie jak pożary i wylewy rzeki Baby, a także epidemie i działania wojenne, zwłaszcza w czasie potopu szwedzkiego (1655–1660) i późniejszej wojny północnej, spowodowały, że pod koniec XVII w. doświadczył upadku ekonomicznego. Eksploatację kruszcu w zalanych wodą kopalniach zaniechano.

W 1794 r. Olkusz został zajęty przez wojska pruskie, a wkrótce potem znalazł się pod zaborem austriackim. W 1808 r. został włączony do Księstwa Warszawskiego, aby ostatecznie znaleźć się w granicach rosyjskiego zaboru, wchodzącego w skład Królestwa Polskiego.

Po utworzeniu obwodu olkuskiego miasto stało się ważnym ośrodkiem administracyjnym. Prace porządkowe i inwestycje przyczyniły się do poprawy sytuacji miasta. Zbudowano gmachy starostwa (1826), magistratu (1833) oraz szpitala (1849). Jednak równocześnie zburzono wiele obiektów o unikalnej wartości historycznej, takich jak mury obronne z bramami, klasztor Augustianów i ratusz. Dynamiczny rozwój przypadł na drugą połowę XIX w., szczególnie po przeprowadzeniu przez Olkusz w latach 1883–1885 Drogi Żelaznej Iwanogorodzko-Dąbrowskiej (czyli magistrali Dęblin – Dąbrowa Górnicza). To umożliwiło zakładom przemysłowym miasta uniezależnienie się od własnych zasobów mineralnych. W 1907 r. Peter Westen założył Fabrykę Naczyń Blaszanych, później Emaliowanych, co stworzyło podstawy do dalszego rozwoju ekonomicznego i marginalizacji górnictwa. Powstały osiedla robotnicze, nowe obiekty usługowe, mieszkaniowe i komunalne.

I wojna światowa nie spowodowała większych zniszczeń w Olkuszu, z wyjątkiem wysadzenia dworca kolejowego. W tym okresie działał w mieście Komitet Ratunkowy Polski, który w 1916 r. założył liceum męskie i angażował się w rozległe inicjatywy edukacyjne. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. miasto zanotowało prawie dwukrotny wzrost populacji. Pod koniec lat 30. XX w. liczba mieszkańców osiągnęła około 12 tysięcy osób. W okresie międzywojennym zrealizowano wiele projektów, w tym budowę nowej szkoły, elektrowni, parku sportowego, kanalizacji i chodników. Istotną inicjatywą było także utworzenie przez władze Olkusza kompleksu uzdrowiskowo-wypoczynkowego w Bukownie, którego budowę rozpoczęto tuż przed wybuchem II wojny światowej.

W dniu 5 września 1939 r. wojska niemieckie zajęły Olkusz, włączając go do III Rzeszy, a granica z Generalnym Gubernatorstwem biegła przez pobliski Rabsztyn. W 1940 r. rozpoczęły się pierwsze aresztowania, a pod pretekstem politycznym około 40 osób zostało wywiezionych do obozu koncentracyjnego w Dachau, głównie inteligencji i przedwojennych działaczy lewicowych. W 1941 r. Niemcy zmienili nazwę miasta na Ilkenau. Sowieci odbili miasto dopiero 20 stycznia 1945 r. Okupacja niemiecka przyniosła miastu znaczne straty zarówno w ludziach, jak i w infrastrukturze.

Po wojnie Olkusz szybko zaczął się rozwijać, wprowadzając wiele inwestycji przemysłowych, które generowały nowe miejsca pracy. Zmodernizowana i upaństwowiona olkuska „Emalia” stała się jednym z czołowych producentów naczyń emaliowanych, wanien i zlewozmywaków w kraju. Wybudowano od podstaw kopalnię rud metali nieżelaznych „Olkusz”. Przez miasto przeprowadzono szerokotorową linię kolejową łączącą Sławków i Olkusz z systemem kolejowym ZSRR (przez Hrubieszów), aby zaopatrywać „Hutę Katowice” w rudę żelaza. Wzrostowi przemysłu towarzyszył szybki wzrost liczby mieszkańców miasta i powstawanie nowej zabudowy mieszkaniowej. Od 1999 r. Olkusz pełni rolę stolicy powiatu w województwie małopolskim.

---

Kompleks informacji w jednym miejscu

• Fakty
• Pogoda
• Dane statystyczne